YARGI HARÇLARI

1- Giriş

Mahkemelerin yürüttükleri yargısal faaliyet ve işlemler parasız değildir. Devletin mahkemelerin sunduğu yargı hizmetine karşılık olmak üzere aldığı paraya HARÇ denir. Tarafların arasında herhangi bir uyuşmazlık söz konusu olduğunda, yargılama süresince tarafların ödemesi gereken birçok harç ortaya çıkmaktadır. 492 sayılı harçlar kanunu hükümleri uyarınca gerekli harçların davacı tarafından ödenmesi gerekmektedir. İşte bu çalışmada 492 Sayılı Harçlar Kanununa göre yargı harçları (2018 yılı harç tutarları, harç türleri, nispi harç, maktu harç, ) üstünde durulacaktır.

2- Nispi Harç - Maktu Harç

Nispi Harç ve Maktu Harca ilişkin olarak tablolu anlatıma geçmeden önce kanundaki yerini ve tanımlarını inceleyelim. 492 sayılı Harçlar Kanunu'nun mükerrer 138. maddesinde, "....

Her takvim yılı başından geçerli olmak üzere önceki yılda uygulanan maktu harçlar (maktu ve nispi harçların asgari ve azami miktarlarını belirleyen hadler dahil) o yıl için tespit ve ilan olunan yeniden değerleme oranında artırılır. Bu suretle hesaplanan harç tutarlarının 10 yeni kuruşa kadarki kesirleri nazara alınmaz.

...Bakanlar kurulu, bu Kanuna bağlı tarifelerde yer alan maktu harçları veya bu harçların yeniden değerleme oranı uygulamak suretiyle belirlenmiş olan tutarları(maktu ve nispi harçların asgari ve azami miktarlarını belirleyen hadler dahil) ile nispi harçları, tarifeler yahut tarifelerin ilgili fıkra ve bentleri itibariyle birlikte ve ayrı ayrı olmak üzere; maktu harçlarda yirmi katına, nispi harçlarda ise bir katına kadar artırmaya, uygulamakta olan maktu harçları yarısına, nispi harçları ise Kanunla belirlenen oranların onda birine kadar indirmeye bu had ve miktarlar arasında yeni had, miktar ve nispetler tespit etmeye yetkilidir."şeklindedir.

Kanun maddesinde de belirtildiği gibi her takvim yılı başında uygulanan maktu ve nispi harçlar o yıl için yeniden değerlendirilen oranlarla artırılmaktadır.

Kanun tarafından harca bağlanan olay gerçekleştiği zaman, devlet harç alacaklısı durumuna gelmektedir. Harca tabi hizmeti talep edenler ise kanuni ölçüler çerçevesinde hesaplanan harcı ödeme yükümlülüğüne girmektedir. Harçlar maktu ve nispi olmak üzere 2 farklı şekilde hesaplanmaktadır.

Maktu Harç

Nispi harç tabi davalar dışındaki durumlarda harç, maktu olarak alınacaktır. Konusu para ile değerlendirilemeyen davalar maktu harcın konusunu belirlemektedir.

Nisbi Harç

Konusu para veya para ile değerlendirilebilen bir şey olan davalarda, esas hakkında karar verilmesi ile hüküm altına alınan anlaşmazlık konusu üzerinden nisbi harç alınmaktadır.

3- Harç Ödeme Usulü - Yeri - Zamanı - Harcın Ödenmemesi ve Eksik Ödenmesi Hali

492 sayılı Harçlar Kanunu'nun 25. maddesinde ödeme usulüne ilişkin kurallara yer verilmiş "Yargı harçları makbuz karşılığında ödenir." hükmüne yer verilmiştir. Aynı kanun'un 26. maddesinde ödeme yerine ilişkin olarak "Yargı harçları harca konu olan işlemleri yapan mahkeme veya daire tarafından alınır. Kanunlarda aksine hüküm varsa bu madde yerine o hüküm uygulanır." hükmüne de yer verilmiştir. Ödeme zamanı açısından 492 sayılı Harçlar Kanunu maktu ve nisbi harçlarda ikili bir ayrıma gitmiştir. Maktu haçlarda ödeme zamanı 27. madde de yer verilmiştir, "(1) sayılı tarifede yazılı maktu harçlar ilgili bulunduğu işlemin yapılmasından önce peşin olarak ödenir. Mahiyetleri icabı işin sonunda hesap edilip alınması gerekenler, harç alacağının doğması tarihinden itibaren 15 gün içinde ödenir. Harç peşin veya süresinde ödenmemiş ise, müteakip muamelelere ancak harç ödendikten sonra devam olunur." Nispi harçlarda ödeme zamanı ise aynı kanun'un 28. maddesinde belirtilmiştir, "(1) sayılı tarifede yazılı nispi harçlar aşağıdaki zamanlarda ödenir. :a) (Değişik: 23/7/2010-6009/18 md.) Karar ve ilam harcı, Karar ve ilam harçlarının dörtte biri peşin, geri kalanı kararın tebliğinden itibaren bir ay içinde ödenir. Şu kadar ki, ölüm ve cismani zarar sebebiyle açılan maddi ve manevi tazminat davalarında peşin alınan harcın oranı yirmide bir olarak uygulanır. Bakiye karar ve ilam harcının ödenmemiş olması, hükmün tebliğe çıkarılmasına, takibe konulmasına ve kanun yollarına başvurulmasına engel teşkil etmez. (1) b) İcra Tahsil Harcı, İcra takiplerinde Tahsil Harcı alacağın ödenmesi sırasında, ödeme yapılmayan hallerde harç alacağının doğması tarihinden itibaren 15 gün içinde ödenir. Harç alacağı icranın yerine getirilmesiyle doğar. Konunun değeri üzerinden alınacak İflas Harclarında da bu bent hükümleri uygulanır. c) Depozito, defter tutma ve miras işlerine ait harclar, (1) Sayılı tarifenin (D) bölümünde yazılı depozito defter tutma ve miras işlerine ait harçlar işin sonundan itibaren 15 gün içinde ödenir."hükmü yer almaktadır.

Harca tabi davalarda harç ödenmedikçe müteakip işlemler yapılmaz(Harçlar Kanunu md. 32, 27/3).Harca tabi bir davanın harç alınmadan incelenmiş ve karara bağlanmış ve bu şekilde kesinleşmesi halinde kanun yararına temyiz(HUMK. md. 42/VI-VIII) üzerine karar yalnız harç nedeniyle kanun yararına bozulur. Harçtan muaf olan dava ve işlerin bazıları Harçlar Kanunu'nun 13,14,123/II. maddelerinde, diğer bazıları da özel kanunlarında gösterilmiştir.(Harçlar Kanunu md. 123/1.)

Dava açılırken peşin olarak ödenmesi gereken harcın eksik ödenmesi halinde, eksik harcın ne şekilde tamamlatılacağı 492 sayılı Harçlar Kanunu'nun 30. maddesinde açıklanmıştır.Bu sebeple; dava harçlarının eksik ödendiğinin yargılama sürecinde anlaşılması halinde, sadece o celseye devam edilmektedir ve davacı tarafa eksik harcı tamamlaması için uygun bir mehil verilir. Harç tamamlanmadıkça yargılamaya devam edilemez. Mahkemece verilen süre içinde eksik harcın tamamlanmaması halinde, dosyanın işlemden kaldırılmasına karar vermek gerekir.

4- ÖRNEK YARGITAY KARARLARI

⇒Yargıtay 15. Hukuk Dairesi 29.09.2016 2016/3008 Esas 2016/4081 Karar ...492 sayılı Harçlar Yasası'nın 16. maddesi gereğince değer ölçüsüne göre harca tabi işlemlerde (1) sayılı tarifede yazılı değerler esastır. Aynı Yasa'nın 28. maddesinin (a) bendinde karar ve ilam harcının dörtte birinin peşin, geri kalanın kararın verilmesinden itibaren bir ay içinde ödeneceği hükmü yer almıştır. Yine aynı Yasa'nın 32. Maddesinde yargı harçları ödenmedikçe müteakip işlemlerin yapılmayacağına dair emredici hüküm konulmuştur.

Yüklenici şirket tarafından açılan asıl davada davalı idare tarafından yapılan feshin haksızlığının tespiti talebi yanında "üç adet teminat mektubunun davacı şirkete iadesi" istenmiştir. Asıl davada dava dilekçesine ekli "Sayman Mutemedi Alındısı"ndan davacının dava tarihi itibariyle 18,40 TL maktu harç yatırdığı anlaşılmaktadır. Nisbi karar ve ilam harcına tabi davalarda dava değeri üzerinden peşin nisbi ilam harcının alınması zorunludur. 492 sayılı Harçlar Yasası'nın 16. maddesi gereğince kesin teminat mektuplarının iadesi isteminin dinlenebilmesi için teminat mektuplarının bedeli üzerinden nispi harcın yatırılması gerekir. Yatırılacak peşin nisbi harç tutarı ise Harçlar Yasası'nın 28-a maddesi uyarınca teminat mektuplarının bedeli üzerinden alınması gereken karar ve ilam harcının dörtte biridir. Mahkemece asıl davada davacı tarafından maktu harç yatırılmasına rağmen teminat mektuplarının bedeli üzerinden dava tarihi itibariyle alınması gereken karar ve ilam harcının dörtte biri oranındaki peşin nispi harcın, Harçlar Yasası'nın 30. maddesine göre davacıdan alınması için davacıya süre verilmeksizin, yargılamaya devam edilerek dava sonuçlandırılmıştır. Harçlar Yasası'ndaki düzenlemeler kamu düzenine ilişkin olduğundan görevi gereği mahkemelerce kendiliğinden gözönünde tutulacağı gibi temyiz aşamasında Yargıtay'ca da re'sen dikkate alınır.

Bu durumda mahkemece asıl davada iadesi talep edilen üç adet teminat mektubu bedeli toplamı olan 64.000,00 TL üzerinden tarifeye göre hesaplanacak nispi ilam harcının dörtte biri tutarındaki peşin harcın yatırılması için davacıya Harçlar Yasası'nın 30. maddesine göre süre verilmesi, harç eksikliğinin davacı tarafından bu şekilde tamamlanması halinde yargılamaya devamla davanın sonuçlandırılması, harcın ikmal edilmemesi halinde ise asıl dava bakımından Harçlar Yasası'nın 30. maddesi ve 6100 sayılı HMK'nın 447/2 maddesi yollamasıyla 150. maddesi gereğince işlem yapılması gerekirken kamu düzenine ilişkin olan harç hususu gözden kaçırılarak yargılamaya devamla asıl davada işin esası ile ilgili hüküm kurulması doğru olmamış, kararın bozulması uygun bulunmuştur.

Diğer yandan davalı ve birleşen dosya davacısı ... harçtan muaf olmadığı halde hüküm fıkrasında harçtan muaf olduğu belirtilerek harç alınmasına yer olmadığına karar verilmesi de doğru olmamış, kararın bu yönden de bozulması gerekmiştir.

Sonuç: Yukarıda açıklanan nedenlerle temyiz itirazlarının kabulü ile hükmün BOZULMASINA,

⇒Yargıtay 10. Hukuk Dairesi 16.10.2017 2015/19173Esas 2017/7257Karar

...Dosya içeriğinden, temyiz yoluna başvuran davalılardan ..., ..., ... ve ... vekilinin temyiz dilekçesine ek yatırdığı harcın, nispi temyiz ve başvuru harcı yerine maktu ödenmek suretiyle eksik ödendiği ve bu suretle eksik harç yatırıldığı anlaşılmaktadır. 01.10.2011 tarihinde yürürlüğe giren 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanununun geçici 3. maddesi uyarınca 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanununun 434. maddesi ile ilgili 25.01.1985 gün ve 5/1 sayılı İçtihadı Birleştirme Kararı hükmü gereğince, temyiz isteği, dilekçenin temyiz defterine kaydettirildiği tarihte yapılmış sayılır ve temyiz dilekçesi verilirken gerekli harç ve giderlerin tamamı ödenir. Temyiz harç ve giderlerinin ödenmemiş veya eksik ödenmiş olduğunun sonradan anlaşılması durumunda, karar veren hakim tarafından yedi günlük kesin süre tanınarak, bu süre içerisinde ödenmesi veya eksikliğin tamamlanması, aksi halde temyizden vazgeçmiş sayılacağı temyiz edene yöntemince ve yazılı olarak bildirilir. Ancak, temyiz harcının mahkeme kalemince hesaplanıp temyiz edenden istendiği halde süresinde ödenmediği belgelendirilmiş ise temyiz isteğinin reddi gerekir.

Sonuç: Davada ise, yukarıda sözü edilen kanun ve içtihadı birleştirme kararı hükmüne aykırı olarak, temyiz yoluna başvuran davalılar tarafından temyiz dilekçesinin verildiği sırada ve yasal temyiz süresi içerisinde gerekli harç ve giderlerin tamamı ödenmemiş bulunmaktadır. Böyle olunca, Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanununun anılan maddesinde öngörülen prosedür işletildikten şayet temyiz dilekçesinin reddi yönüne gidilirse anılan ret kararının hükmü temyiz eden davalılara tebliğ edilerek temyiz süresi geçtikten, temyizin süresinde yapıldığı sonucuna varıldığı takdirde doğrudan geri gönderilmek üzere dosyanın mahalline GERİ ÇEVRİLMESİNE,...

2018 YILI YARGI HARÇLARINA İLİŞKİN TABLO ANLATIMI

NİSPİ DAVA AÇILIŞ HARÇLARI

Başvuru Harcı = 35,90 TL

Peşin Harç = Harca esas değerin 68,31 / 1000 = Nispi harç

Vekalet Harcı = 5,20 TL (Cismani hariç)

MAKTU DAVA AÇILIŞ HARÇLARI

Başvuru Harcı(Sulh) = 16,50 TL

Peşin Harç(Maktu) = 35,90 TL

Vekalet Harcı = 5,20TL

İSTİNAF BAŞVURU HARÇLARI(MAKTU)

İstinaf Kanun Yoluna Başvuru Harcı = 98,10 TL

İstinaf Karar Harcı(Maktu) = 35,90 TL

İSTİNAF BAŞVURU HARÇLARI(NİSPİ)

İstinaf Kanun Yoluna Başvuru Harcı = 98,10 TL

İstinaf Karar Harcı(Nispi) =Alınması gereken harcın 1/4'ü

YARGITAY BAŞVURU HARÇLARI(MAKTU)

Temyiz Yoluna Başvurma Harcı = 176,60 TL

Temyiz Karar Harcı = 35,90 TL

YARGITAY BAŞVURU HARÇLARI(NİSPİ)

Temyiz Yoluna Başvurma Harcı = 176,60 TL

Temyiz Karar Harcı = Alınması gereken harcın 1/4'ü

5- DİPNOTLAR

(1) http://turmob.org.tr/ebulten/mevzuatsirkuleri/2018/6-2018.pdf

(2) http://www.acikogretimadalet.com/karar-ve-ilam-harclari-konusu.html

(3) http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.492.pdf

4) Filiz Berberoğlu Yenipınar HARÇLAR YARGILAMA - ADLİ YARDIM(HUKUK MAHKEMELERİ) Birinci Baskı, İstanbul, Ocak 2018, syf/212

(5) http://www.emsal.co/ictihatlar/yargi-harclari-ozel-harc-nispi-harc-maktu-harc/